Улсын Их Хурлын хаврын ээлжит чуулганы өнөөдрийн /2025.03.31/ нэгдсэн хуралдаан 10 цаг 00 минутад, гишүүдийн 58.7 хувийн ирцтэй эхэлж, хоёр асуудал хэлэлцэн шийдвэрлэв.
Хуралдааны эхэнд Монгол улсын 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Монгол улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 2024 оны гүйцэтгэлийн тайлан болон Монгол улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийн тайланг үргэлжлүүлэн хэлэлцлээ. Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 117 дугаар зүйлийн 117.10-т “Нэгдсэн хуралдаан тайланг хэлэлцээд Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 17.8, 18.10-т заасан асуудлаар тогтоол батлах шаардлагатай гэж үзвэл энэ талаар холбогдох Байнгын хороонд чиглэл өгнө. Байнгын хороо нэгдсэн хуралдаанаас өгсөн чиглэлийн дагуу холбогдох тогтоолын төслийг боловсруулж, нэгдсэн хуралдаанд танилцуулна. Улсын Их Хурал уг тогтоолыг 04 дүгээр сарын 01-ний дотор батална” гэсэн байдаг. Иймд Улсын Их Хурлын 2025 оны 03 дугаар сарын 28-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар тайланг хэлэлцэж эхэлсэн бөгөөд энэ удаа хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, санал хэлж, байр сууриа илэрхийлсэн. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн Монгол Улсын хөгжлийн урт, дунд, богино хугацааны төлөвлөгөө хоорондын уялдаа хангагдаагүй буй шалтгаан, Улсын Их Хурлын гишүүн Ө.Шижир хяналтын байгууллагуудын үнэлгээний дүн зөрүүтэй байгааг тодруулав.
Үндэсний аудитын газрын Гүйцэтгэл, нийцлийн аудитын захирал, тэргүүлэх аудитор Д.Энхболд, Үндэсний аудитын газар хоёрдугаар сарын 15-ний өдөр холбогдох мэдээллийг аваад, Засгийн газрын хяналт шинжилгээ, үнэлгээний системд байгаа мэдээллийг нотлох баримттай нь тулгаж, хэрэгжилтийг нь гаргадаг. Үүнд хэд хэдэн алдаа байна гэж дүгнэсэн. Монгол Улсын хөгжлийн урт хугацааны хөгжлийн төлөвлөгөө, Монгол Улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Монгол Улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөнд тусгасан арга хэмжээг тулгахад нийт 234 арга хэмжээнээс жилийн төлөвлөгөөнд 200 арга хэмжээ тусгагдаагүй байсан. Мөн Монгол Улсыг 2020-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлийн 243 арга хэмжээний 108 арга хэмжээний хүрэх түвшин тодорхойгүй байсан. Иймд төлөвлөлтийн алдаанд хариуцлага тооцох эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох чиглэлийг Улсын Их Хуралд өгсөн зөвлөмжид тусгасан гэж байлаа.
Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газрын дарга Ч.Өнөрбаяр хариултдаа, Засгийн газрын 2020 оны 206 дугаар тогтоолд туссан журмын дагуу үнэлдэг. Салбарын яамны үйл ажиллагааны тайланг нотлох баримттай нь тулгадаг. Гэхдээ үнэлж байгаа аргачлал, шалгуур үзүүлэлт хоорондоо зөрүүтэй, уялдаагүй явж ирснийг онцлов. Харин Улсын Их Хурлын Тамгын газрын дэд дарга Ү.Амарбат, Засгийн газрын үнэлгээг бууруулсан гэх шалтгаан нь бид үйл ажиллагааг бус үр дүнг нь үнэлсэнтэй холбоотой. Монгол Улсын Засгийн газрын 206 дугаар тогтоолын дагуу журамд шалгуур үзүүлэлт, суурь түвшин, хүрсэн түвшин тодорхой бол холбогдох томьёогоор бодно гэсэн байв. Гэтэл нийгмийн халамж зорилтод бүлэгт хүрч, халамжийн үйлчилгээ ил тод, чирэгдэлгүй болно гэсэн зорилтыг Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх байгууллага үнэлэхдээ чанарын үнэлгээгээр 90 хувьтай гэж гаргасан байв. Бид журамд заасан томьёоллоор нь бодохоор 30 хувьтай болж байгаа юм хэмээн тайлбарлав.
Монгол Улсын Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд Л.Гантөмөр, Хууль хоорондын нийцлийн алдаа гарч байна гээд цаашид дүгнэлтээ зөв гаргаад үүндээ үндэслээд төлөвлөлтөө хийх нь зүйтэй хэмээн хариулж байлаа.
Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Очирбат, уг асуудлыг хоёр Байнгын хороо хэлэлцээд өнгөрлөө. Бусад Байнгын хороодоос энэ асуудлыг хэлэлцье гэсэн санал ирсэн эсэхийг Улсын Их Хурлын даргаас тодруулахын зэрэгцээ цаашид хууль, тогтоол хоорондын уялдаа нийцлийг хангах, улмаар Үндэсний аудитын байгууллагыг өргөжүүлж, чадавхжуулах шаардлагатай гэсэн саналыг хэлэв.
Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан, энэхүү асуудлыг Эдийн засаг болон Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцэх, шаардлагатай бол бусад Байнгын хороод хэлэлцэж болно гэсэн хуулийн заалттай. Бусад Байнгын хороодоос энэ асуудлыг хэлэлцье гэсэн санал ирүүлээгүйг дурдаад Монгол Улсын Үндсэн хуульд орсон өөрчлөлттэй холбоотойгоор Монгол Улсын Их Хурлын тухай болон бусад хуулиудад заасны дагуу Монгол Улсын хөгжлийг урт хугацаанд төлөвлөдөг болох нөхцөл бүрдсэн. Үүнтэй холбоотойгоор анх удаагаа Монгол Улсын хөгжлийн урт хугацааныхаа төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийг хэлэлцэж байгаа нь энэ хэмээн хариулав. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүдийн оролцоотойгоор хөгжлийн төлөвлөгөөг тайлагнадаг, төлөвлөдөг, төсөвлөдөг энэ байдалд нэгдсэн ойлголтод хүрэхийн тулд Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар ажлын хэсэг байгуулан ажиллах санаачилга гаргаад байна. Уг ажлын хэсгийг байгуулаад богино хугацаанд ажиллуулж, тогтоолын төсөл боловсруулж, Улсын Их Хурлаар батлах боломжтой гэж байлаа.
Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн О.Саранчулуун хүний хөгжлийн үзүүлэлтийг сайжруулах зорилтын хэрэгжилт хамгийн бага хувьтай байгааг дурдаад Монгол Улс хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн талаар олон улсын гэрээ конвенцод нэгдсэн хэдий ч хэрэгжилт нь хангалтгүй байгаа шалтгааныг лавлав. Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Л.Энх-Амгалан, Өнгөрсөн хугацаанд нийгмийн халамж, хамгааллын бодлогыг явуулахдаа гэр бүлээс нь салгасан тул сайн үр дүнд хүрч чадаагүй байна гэсэн судалгааны дүн гарсан. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн асуудлыг ерөнхийд нь ярьж ирсэн байдаг. Бид хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн тоог 11280 хэмээн тодорхой болголоо. Өнгөрсөн хугацаанд Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай болон дагасан хуулиудын олонх нь хэрэгжээгүй шалтгаан нь төсөв санхүү, хүний нөөц, төрийн бодлого, байгууллагуудын хоорондын уялдаагүй байдалтай холбоотой байна. Ирэх гурван жил хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдрүү чиглэсэн бодлогыг хэрэгжүүлнэ хэмээн хариулж байлаа.
Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганмаа, эрүүл мэндийн тусламж, чанар, үйлчилгээ, аюулгүй байдал эдгээрийг тус бүрд нь ямар шалгуур үзүүлэлтээр үнэлж байгаа талаар лавлахад, Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайхан хариултдаа, салбарын тусламж үйлчилгээ, чанар, аюулгүй байдлын чиглэлд бодитой хэмжигдэхүйц үр дүнг тооцохоор тоотой байя гэсэн бодлого барин нухацтай ажиллаж байна. Тухайлбал, иргэдэд хүргэх эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулъя гэвэл төвлөрлийг сааруулах, 2028 он гэхэд Улаанбаатарт үзүүлж буй 80 хувийн тусламж, үйлчилгээний хэдэн хувийг орон нутагт үзүүлдэг болох, Монгол Улсад эмчлэгддэггүй өвчний хэдэн хувийг эмчилдэг болох зэргээр тоон үзүүлэлтийг тодорхой гаргах ёстойг онцлов. Цаашдаа бид эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний салбарт барьж буй зарчим нь иргэдэд санхүүгийн эрсдэл багатай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас нэн шаардлагатай тусламж, үйлчилгээг санхүүжүүлэх чиглэлийг барина. Харин иргэдийн хариуцлагагүй байдлаас болсон тусламж, үйлчилгээний зардлыг өөрсдөөс нь гаргахгүй бол өнөөдрийн байгаа санхүүжилтээр бүх тусламж үйлчилгээг үзүүлэх боломжгүй байна хэмээн тайлбарласан.
Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Түвшин хөгжлийн төлөвлөлт, тайлагналт, дүгнэлт хийх шалгуураа тодорхой болгох, улмаар хөдөө аж ахуйн нүүдлийн болон фермерийн аж ахуйн харьцааг хангасан эдийн засгийн эргэлтэд оруулах тогтолцоог боловсруулах, эрчим хүчний нүүрсний нөөцдөө түшиглэн үйлдвэрлэгч улс болоход анхаарах шаардлагатай гэсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Батлут хүний хөгжлийг хангахдаа жижиг зорилтуудаа орхигдуулж болохгүйг анхааруулаад Үндэсний аудитын байгууллагын гүйцэтгэлийн аудитад төсвийн ерөнхийлөн захирагч болон төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэхтэй холбоотой 34.4 тэрбум төгрөгийн зарцуулалт тайлагнаагүй байна гэсэн нь хариуцлагагүйн зуд нүүрлэсэн эл байдлыг яаралтай зогсоох шаардлагатай гэв.
Ийнхүү Монгол улсыг 2021-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл, Монгол улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 2024 оны гүйцэтгэлийн тайлан болон Монгол улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний гүйцэтгэлийн тайланг хэлэлцэж дууслаа.
Хуралдааны төгсгөлд Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 46 дугаар зүйлийн 461.3-т Улсын Их Хурал энэ хуулийн 46.1.2-т заасан хууль, тогтоолын эцсийн найруулгатай танилцаж ёсчлохыг зөвшөөрөх” гэсний дагуу хууль тогтоолуудын эцсийн найруулгыг сонслоо
